Focal Meditech ontwikkelt technologie voor zelfredzaamheid. Met hun hulpmiddelen kan Mathijs Hamakers een zelfstandig leven leiden.
Dat hun zoon een slim ventje was dat graag zijn eigen gang ging, dat hadden de ouders van Matthijs Hamakers al door toen hij nog maar een kleuter was. Dat hij nu – als vijfentwintigjarige – met het grootste gemak een wetenschappelijke studie doet en regelmatig in zijn eentje het land doorkruist om een van zijn favoriete bands te zien: ze staan er geen moment van te kijken. Toch is wat Matthijs doet bijzonder. Door een aangeboren spierziekte zijn zijn spieren erg zwak. Hij heeft nooit kunnen lopen. ‘Doodgewone’ dingen als eten en rechtop zitten: zonder hulpmiddelen kan het niet.
Deze hulpmiddelen zijn stuk voor stuk afkomstig van Focal Meditech, een bedrijf uit Brabant dat technologie voor zelfredzaamheid ontwikkelt: van eet- en grijphulpmiddelen tot sociale robotica. Dat gebeurt altijd in samenwerking met de gebruiker. “Wat onze cliënten nodig hebben, komt niet kant en klaar uit een doos”, vertelt Paul Groenland, die Focal begin jaren negentig oprichtte. “Elke hulpvraag is anders. Als je daar goed naar luistert en de gebruiker betrekt bij het op maat maken van een product, krijg je de beste oplossingen.” Hoe ‘closer’ die relatie met de gebruiker, hoe beter, zegt hij. En close kun je de relatie met Matthijs gerust noemen.
Matthijs is acht als hij kennismaakt met Focal – op de Support-beurs, een beurs voor mensen met een bewegingsbeperking, die hij samen met zijn vader en opa bezoekt. Hij heeft dan al een elektrische rolstoel. Door de progressieve aard van zijn ziekte is zijn armfunctie dermate afgenomen dat eten lastig wordt. Een in de rolstoel geïntegreerde armsteun van Focal Meditech, die helpt om het gewicht van zijn rechterarm te dragen, biedt een (voorlopige) oplossing. Het is de start van een bijzondere samenwerking die tot op de dag van vandaag voortduurt. Doordat het bedrijf dan nog in Berkel-Enschot is gevestigd, waar ook Matthijs in die tijd woont, verloopt deze samenwerking heel vanzelfsprekend. “Focal zat vlakbij mijn basisschool”, vertelt Matthijs. “Als er een probleem was met mijn rolstoel ging ik tussen de middag in de werkplaats mijn boterham eten. Dan konden zij ondertussen mijn rolstoel repareren.”
Paul Groenland herinnert zich nog goed de eerste keer dat hij Matthijs zag. “Hij kwam met zijn hulphond bij ons ‘achterom’ en ik weet nog dat ik dacht: zo’n jonge jongen met een hulphond; kan hij die verantwoordelijkheid wel al aan?” Matthijs is op dat moment inderdaad de jongste Nederlander met een hulphond. Om een band op te bouwen met het dier en samen te oefenen, moet hij twee weken lang weg uit het gezin. Het is tekenend voor zijn behoefte aan zelfstandigheid en zijn drive om te doen wat daarvoor nodig is. Die drive zie je ook bij de mensen van Focal, die steeds opnieuw op zoek gaan naar ‘maximale’ technologische oplossingen om hun cliënten meer zelfstandigheid en daarmee een betere kwaliteit van leven te geven. “Je moet bereid zijn om het donkere bos in te gaan”, zegt Paul Groenland hierover. “Om nieuwe dingen uit te proberen, waarvan je niet weet wat ze gaan opleveren. En dat betekent dat je ook bereid moet zijn om teleurstellingen te incasseren. Want soms denk je dat je de oplossing hebt gevonden. Maar dan blijkt dat je toch nóg meer kennis moet verzamelen of weer andere expertise in huis moet halen.”
Dat is wat het bedrijf dan ook voortdurend doet. Paul Groenland: “We zijn begonnen als werktuigbouwers, maar hebben inmiddels naast (medisch) werktuigbouwkundigen ook software engineers, biomedici, technisch natuurkundigen en paramedici in dienst.” Mechatronica is de naam van het vakgebied waarin mechanica, electronica en software-ontwikkeling bij elkaar komen. Maar minstens zo belangrijk voor het succes van Focal Meditech is volgens Groenland de aandacht voor de “sociaalpsychologische kant”; de vraag wat belangrijk is voor de individuele cliënt. Dan is het fijn om een cliënt als Matthijs te hebben, die goed weet én goed kan uitleggen wat hij wil, maar tegelijkertijd realistisch is. Want de techniek kan veel, maar niet alles. Bovendien moeten oplossingen betaalbaar zijn. Het stelt de medewerkers van Focal voor een constante uitdaging, zegt Paul Groenland. Hoe hou je een product betaalbaar zonder in te boeten aan mogelijkheden voor de individuele gebruiker? “Een kleine individuele aanpassing kan voor onze cliënten een wereld van verschil betekenen.”
Terug naar Matthijs. Zijn tweede hulpmiddel van Focal is een hoofdsteun. Eerst een eenvoudige, later een elektrische die hij zelf omhoog en omlaag, naar voren en naar achteren kan bewegen. Op zijn verzoek breidt Focal Meditech deze uit met een kantelfunctie, die inmiddels bij het standaardaanbod hoort. “Ik vroeg of ze iets konden maken waarmee ik mijn kin wat omhoog kan brengen, zodat ik makkelijker kan eten”, legt Matthijs uit. “Daar zijn ze meteen mee aan de slag gegaan.” Zo gaat het sindsdien vaker. “Dan kom ik met een probleem en zoeken we samen naar een oplossing. Daarbij heb ik meestal zo direct mogelijk contact met degene die verantwoordelijk is voor de uitvoering: een programmeur als het over de software gaat, een werktuigbouwkundige als het een (nieuw) apparaat betreft.” Van die korte lijnen worden de hulpmiddelen en aanpassingen beter – daar is Matthijs van overtuigd. En de lijnen blijven kort, ook al is Focal Meditech – dat nu alweer tien jaar in Tilburg zit – enorm gegroeid. Matthijs: “Als iets stuk is, ga ik ook nu nog een dagje naar de werkplaats. Ik ken de mensen daar al zó lang, dus het is ook gewoon gezellig.”
Focal is momenteel bezig met een doorontwikkeling van het hoofdsteunsysteem. Paul Groenland: “Onze innovaties beginnen vaak klein. Meestal is er nauwelijks onderzoek verricht naar de vraagstukken waar wij mee te maken krijgen. We moeten er zelf voor zorgen dat we de vraag helder krijgen, voordat we een mogelijke oplossing gaan zoeken. Lastige vragen bespreken we in een multidisciplinair overleg. Daar besluiten we of we er een project van gaan maken, waar we dan weer partners bij zoeken, zoals de Technische Universiteit Eindhoven, de TU Twente, de Universiteit Maastricht of Roessingh Revalidatie Techniek.”
In de loop der jaren wordt Matthijs’ rolstoel onder meer uitgebreid met een opbouw voor beademing en een besturingssysteem. Met dat systeem bedient Matthijs niet alleen de stoel zelf, maar maakt hij bijvoorbeeld ook de deuren in huis open. Omgevingsbesturing heet dat. Als je hem enthousiast over de vele mogelijkheden van zijn rolstoel hoort vertellen, zou je bijna uit het oog verliezen dat elk nieuw hulpmiddel betekent dat hij iets niet meer zelf kan. “Het is elke keer best moeilijk om dat te moeten erkennen”, zegt zijn moeder. “Maar,” voegt ze snel toe, “in ons gezin kijken we altijd naar wat wél kan, en niet naar wat niet (meer) kan. Dat is denk ik ook waarom Matthijs zover is gekomen.”
Moeder Saskia is enorm trots op haar zoon, die nu een masteropleiding Neuropsychologie volgt aan de Universiteit van Maastricht en stage loopt in Leuven. Dat hij zo zelfstandig is, heeft veel te maken met zijn meest recente hulpmiddel van Focal Meditech: robotarm Jaco. Al heeft hij ook die alweer zes jaar. “Met mijn robotarm kan ik elk probleem dat ik tegenkom oplossen. Vroeger moest ik altijd iemand vragen om voor mij op een deurbel of liftknop te drukken. Nu kan ik dat zelf.” Naar een concert gaan in Paradiso, zijn opa en oma opzoeken in Bergen aan Zee: Matthijs heeft er niemand voor nodig. “Ik red me wel.”
De robotarm is het resultaat van een samenwerkingsproject van Focal Meditech met het Canadese Kinova, een spin-off van de Universiteit van Montreal. Focal ontwikkelde zeven verschillende besturingssystemen voor de arm, die allemaal aangepast kunnen worden aan de individuele vaardigheden en behoeften van de gebruiker. “De wensen van de gebruikers ‘meenemen’: dát is waar wij goed in zijn”, zegt Paul Groenland. Matthijs heeft een enorm vertrouwen in zijn robotarm. “Ik wrijf ermee in mijn oog, rek er mijn arm mee op en kraak er zelfs mijn nek mee. En nog elke dag doe ik er dingen mee die ik niet eerder heb gedaan.” Een kaartje van een speeltje voor de hond knippen bijvoorbeeld. “Ik heb met mijn robotarm de keukenschaar uit het messenblok gehaald, de robotvingers in de schaar gedaan en het kaartje eraf geknipt. Je bent even bezig, maar het lukt wél.”
Hoe belangrijk zijn hulpmiddelen voor hem zijn, merkt Matthijs vooral als hij het een tijdje zonder moet stellen. Zoals die keer dat hij op Pinkpop uren in de regen stond en zijn robotarm ‘verzopen’ was. “Focal Meditech doet er dan alles aan om te zorgen dat het allemaal snel weer werkt. Zij weten: alleen als ik mijn robotarm moet missen, voel ik me gehandicapt.”
Met één druk op de knop kopieer je gratis de volledige tekst van dit verhaal
