Van een hoge flat tot een oude fabriekslocatie die dankzij een kunstenaar een levendige markering krijgt: Blind Walls Gallery in Breda is een meester in het creëren van innovatieve dwarsverbanden. Hoe de stad het canvas voor street art werd.
Ooit kwam Dennis Elbers vanuit Den Haag naar de kunstacademie St. Joost in Breda om zich te laten opleiden tot beeldend kunstenaar. Al snel ruilde hij zijn eigen atelier in voor kunstuitingen in de hele stad.
Nu zijn gevels en blinde muren in heel Breda het canvas voor vergeten en nieuwe verhalen. Daarvoor haalt de organisatie Nederlandse en internationale kunstenaars naar de stad. “Als het moet sta ik ook op de steiger mee te schilderen”, zegt Elbers. “Maar ik zie het vooral als mijn taak om alles supergoed te regelen voor de kunstenaars.”
Het begon allemaal in 2008 met het Graphic Design Festival Breda, de voorloper van Graphic Matters. Het idee was om het Graphic Design Museum (inmiddels opgegaan in het Stedelijk Museum Breda) aan te vullen met kunst op straat. Opvallend of heel subtiel, overal in de stad brachten ontwerpers openbare interventies aan. Mensen hadden geen idee wie de afzender was of waarom een kunstwerk was gemaakt.
Als programmaonderdeel van het festival ging Blind Walls Gallery in 2015 consequent aan de slag met het aanbrengen van muurschilderingen: de stad als expositieruimte. Die schilderingen werden vaak betaald vanuit de gemeentelijke potjes voor openbare ruimte. “In samenspraak met de gemeente kozen wij als Blind Walls Gallery vaak voor plekken die een beetje verwaarloosd waren. Zo’n plek bepaalt meestal het straatbeeld, zeker als je eerst door een akelig steegje moet voordat je de binnenstad bereikt. Met schilderingen kun je de sfeer enorm veranderen.”
De gemeente heeft de muurschilderingen helemaal omarmd. Elbers begrijpt dat wel. “Wil je een kunstwerk op een rotonde plaatsen ben je gauw een ton verder. Een muurschildering is niet alleen relatief goedkoop, maar biedt ook veel meer rendement dan alleen maar het bestrijden van ongewenste graffiti.” Maar Blind Walls Gallery wil meer: echt relevant zijn voor de stad. Hun volgende doel: 100 muurschilderingen aanbrengen in de hele stad en die op allerlei manieren met elkaar verbinden.
Via de website kunnen bezoekers een route met achtergrondinformatie kiezen. Of ze halen een gidsje bij een van de tachtig deelnemende winkels, horecazaken en culturele instellingen.
Ook zijn er wandeltochten met gidsen langs de schilderingen. Vorig jaar namen 12 gidsen samen 2500 mensen mee op tour, van bejaardengroepen en toeristen tot kleuterklassen. Een toerist die ‘spontaan’ besluit om een rondleiding te doen, komt echter bedrogen uit: de tours zijn enkele weken vooraf al uitverkocht. Elbers heeft daarom samen met een hardware-ontwikkelaar en een softwarebouwer een startup opgezet om audiotours te ontwikkelen. “De toerist kan daarbij zijn eigen taal selecteren. Als het een succes wordt, kan het wereldwijd de markt op.”
Ook het financiële bestaansrecht is belangrijk. Blind Walls Gallery heeft met succes verschillende inkomsten aangeboord, zoals sponsoring vanuit bedrijven. Heel wat lokale bedrijven willen graag hun jubileum vieren met een muurschildering, alsof ze een tattoo in de stad achterlaten. Zonder logo of andere reclame-uiting, want Elbers waakt voor platte commercie.
Als de schildering een relatie legt tussen het bedrijf en een bepaalde plek, dan is het juist een schot in de roos. Want Blind Walls Gallery zoekt doelbewust naar een koppeling tussen street art en de betekenis van een locatie.
Een mooi voorbeeld van zo’n link is de schildering voor de van oorsprong Bredase snoepfabrikant Lonka. Ter gelegenheid van het 100-jarige jubileum zijn panelen aangebracht op de plek waar van 1920 tot 1965 de eerste fabriek van London Caramel Works stond. Op de panelen is het bekende Lonka-meisje terug te vinden, dat vanaf de jaren twintig de bewaarblikken van de snoepfabriek sierde.
Merchandise is eveneens een interessante inkomstenbron, die bovendien mooie samenwerkingen opgeleverd heeft. Samen met lokale leveranciers en producenten heeft Blind Walls Gallery een reeks producten op de markt gebracht, van sokken tot puzzels en T-shirts. Het jongste project is een jubileumboek, dat door middel van crowdfunding uitgegeven kon worden. Binnen sneltreinvaart was het boek uitverkocht; de tweede druk komt in februari 2021.
Als experiment stelde Blind Walls Gallery ook een tijdelijke muur beschikbaar aan Netflix, die daarmee hun serie ‘The Umbrella Academy’ wilde promoten. De schildering paste niet binnen de doelstellingen van Blind Walls Gallery, omdat er geen koppeling was tussen schildering en locatie. Maar met de inkomsten van Netflix kon wel een andere passende muurschildering gerealiseerd worden. Leuk voor de kassa.
Met de muurschilderingen krijgt Breda niet alleen een nieuw stadsgezicht, maar wordt ook het verhaal van Breda verteld: van geschiedenis tot hedendaagse onderwerpen en de toekomst. “We gaan nu strategisch kijken waar we schilderingen willen hebben”, zegt Elbers.
“Ook hebben we gekeken welke historische momenten of andere verhalen we nog missen. Dat is bijvoorbeeld het lokale verhaal over het Turfschip, maar ook carnaval en het thema ‘diversiteit en inclusie’.”
Daarnaast denkt de organisatie aan meer verschillende soorten tours, zoals nachttours. Ook zien ze mogelijkheden in ‘augmented reality’, waarbij een smartphone een nieuwe laag laat zien op een kunstwerk. Innovatieve plannen genoeg.
Elbers verklaart het Bredase succes door de visie en samenhang die er achter het concept schuilgaat. Daarbij ziet hij voornamelijk kansen. Weliswaar moet de organisatie soms zien te dealen met bepalingen rondom beschermde stadsgezichten, maar per saldo vindt hij het veel belangrijker dat er op een andere plek het zwerfafval flink verminderd is dankzij muurschilderingen. “Als de ene route wordt afgesloten, dan is er wel een andere kans.”
De organisatie heeft een eigen toetsingssysteem bedacht om te checken of een bepaald kunstwerk kansrijk is op een plek. Want er moet lokaal draagvlak zijn voor een schildering en het bijbehorende verhaal. De kunstenaar is vrij in zijn artistieke uitvoering, maar krijgt wel de randen van het speelveld mee.
In Tuinzigt pakte dat goed uit. In deze wijk kwam een schildering over de dramatische evacuatie van Breda in 1940. “Het kunstwerk leidde tot veel emoties van de bewoners, die zich geraakt voelden door deze herinnering. Ze gaan hierdoor hun omgeving opnieuw beleven.”
Het streefgetal van 100 zichtbare muurschilderingen is binnen handbereik, sneller dan gedacht. De grootste uitdaging is nu dat het succes de organisatie – waar inmiddels tien personen werken - niet boven het hoofd groeit. Er zijn zelfs zoveel nieuwe schilderingen te vieren, dat Elbers zich soms inhoudt om alweer een feestelijk persbericht te versturen.
Blind Walls Gallery is een van de weinige culturele instellingen die tijdens lockdowns toch te bezoeken is. Dat levert veel extra belangstelling op, maar het moet allemaal wel behapbaar blijven. “Onze nieuwe focus is de balans tussen groei en de aandacht die je daaraan kunt geven.”
Al met al heeft Blind Walls Gallery diverse spin-offs voortgebracht, van audiotour tot toetsingssysteem. Dat vraagt om oog voor de lange termijn, nóg een uitdaging waar Elbers graag voor tekent. “Ik wil goed waken over het merk en de uitstraling. Je moet je continu bewust zijn over de dingen die je doet. Als je dat laat verslappen, heeft dat effecten op het vervolg.”
Er staan diverse gemeenten te trappelen om het Bredase succes over te nemen. Ook het geven van advies is inmiddels onderdeel van het businessmodel. Elbers deelt graag zijn ervaringen, maar wil niet dat de Bredase aanpak zomaar gekopieerd wordt. “Alleen als er in een andere gemeente een lokale organisatie bij betrokken is, ga ik onze aanpak nog delen. De lokale aanpak is essentieel. En ik wil het concept bijzonder houden voor Breda.”
Met één druk op de knop kopieer je gratis de volledige tekst van dit verhaal
