Noord-Brabant mag zich met recht ‘hotspot’ noemen als het gaat om farmaceutische en medisch-technologische ontwikkelingen. De helft van de totale Nederlandse productiewaarde in Life Sciences & Health (zo’n tien miljard euro) komt voor rekening van Noord-Brabant. Bijna een kwart van alle banen in deze sector komt in deze provincie terecht. Vooral biotech groeit stormachtig: het aantal nieuwe vestigingen groeide sinds 2014 met 43% en het aantal banen in deze industrie verdubbelde.
Brainport (medtech) en Noordoost-Brabant (farma) vormen de kern van de Brabantse activiteiten in de sector. Oplossingen rond e-health vinden we in de hele provincie. Wie dus in Nederland iets met Life Sciences heeft, kan niet om Brabant heen.
De studie ‘Life Sciences & Health Sector‘ die de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) heeft laten uitvoeren, geeft een breed beeld van de rol die de Brabantse bedrijven, campussen, kennisinstellingen en overheden spelen binnen deze sector. “Tussen 2014 en 2018 is het aantal LS&H vestigingen in Brabant met ruim 11% gegroeid”, zegt projectleider Thijs Taminiau van de BOM. “En de groei van de werkgelegenheid was met 15,4% nog hoger.” Een belangrijke reden voor het onderscheidende vermogen van Brabant in deze sector ligt volgens Taminiau in het constructieve samenwerkingsmodel. “Kort samengevat: het opbouwen van samenwerkingsverbanden in de regio is een snel en soepel proces. Mensen of bedrijven die zich willen aansluiten en een bijdrage willen leveren, passen zich aan en profiteren er snel en gemakkelijk van mee.”
In Brabant zijn 910 vestigingen van Life Sciences & Health bedrijven te vinden, goed voor 18.160 banen. Dit is respectievelijk 15,6% en 23,5% van de totale Nederlandse Life Sciences & Health sector. Met Philips (rond Eindhoven) en MSD in Oss zitten er bekende grote namen binnen de sector, maar er zijn ook volop kleinere namen. Daarnaast zijn er nog honderden andere bedrijven die zelfstandig of als toeleverancier actief zijn in de sector. Denk daarbij aan namen als Thermo Fisher Scientific, VDL, Neways, Siemens, Sioux en Kulicke & Soffa.
Onderzoekers koppelen het Brabantse succes op het gebied van Life Sciences & Health ook aan de bovengemiddeld hoge ‘innovatie-intensiteit’ in de provincie. De totale Research & Development-uitgaven in de private sector beslaan zo’n 3% van het Regionaal Bruto Binnenlands Product. Dat is meer dan het dubbele van het landelijk gemiddelde (1,15%). In Europa is Brabant de nummer vijf in de lijst van regio’s met het hoogste aantal octrooiaanvragen.
Farma en medtech springen er binnen de sector extra uit. Zo’n 40% van alle Nederlandse banen in de productie van farmaceutische basisproducten en farmaceutische preparaten is te vinden in Brabant. In de productie van bestralingsapparatuur, elektromedische en elektrotherapeutische apparatuur (zoals beeldvormings-, gezondheidsmonitoring- en detectieapparatuur) is Brabant nóg dominanter met een aandeel van bijna driekwart van alle banen in Nederland.
Vooral onderzoek en ontwikkeling in biotech is snel gegroeid. Het aantal vestigingen groeide tussen 2014 en 2018 met 43% en het aantal arbeidsplaatsen verdrievoudigde bijna (+ 260%). Die spectaculaire groei is grotendeels het gevolg van het succes van de biofarmaceutische onderzoekscampus Pivot Park en haar buren MSD (Merck) en Aspen. In zeven jaar tijd is Pivot Park, gebouwd op het fundament van Organon Research, uitgegroeid tot de thuisbasis van 60 biofarmaceutische onderzoeksbedrijven en instituten met bijna 600 medewerkers.
“De aanwezigheid van een volledige waardeketen op het gebied van medtech en farma laat zien dat Brabant een volwassen en bloeiende LifeScience & Health sector heeft”, zegt Taminiau. “De aanwezigheid van onder meer onderzoek, productie en logistiek in een relatief klein geografisch gebied is ook een uitnodiging voor binnenlandse en buitenlandse bedrijven om onderdeel uit te maken van dit ecosysteem.”
Eén van die bedrijven is BioConnection, dat in Oss onder meer farmaceutische vullijnen heeft die jaarlijks 40 tot 50 miljoen vaccin-vials in een steriele omgeving kunnen verpakken. “Wij kunnen een grote bijdrage leveren aan de distributie van een coronavaccin of een geneesmiddel tegen dat virus”, zegt CEO Alexander Willemse. “Met een capaciteit van 40 miljoen doseringen per jaar, gaat het om 200 miljoen doseringen. Zet dat af tegen de 446 miljoen inwoners die Europa heeft, dan snap je dat we een behoorlijke productiecapaciteit hebben.” Maar het gaat Willemse ook om nieuwe innovatieve therapieën. “Jonge bedrijven, spin-offs van universiteiten: wij kunnen net zo gemakkelijk voor hun eerste klinische tests heel kleine hoeveelheden afleveren. We kunnen zelfs met de hand afvullen. Wij ondersteunen deze startende bedrijven graag en helpen ze in een later stadium ook met de opschaling van hun productie.”
Van een heel andere orde is Xeltis, dat zich vanuit de TU/e Campus in Eindhoven richt op de ontwikkeling van implanteerbare, meegroeiende hartkleppen. Het begint met een implantaat, maar stap voor stap absorbeert het lichaam die kunstklep en bouwt daaromheen een nieuwe, natuurlijke klep. Hiermee vormt de patiënt zelf eigen weefsel binnenin de Xeltis hartklep waardoor een nieuwe, natuurlijke en volledig functionele hartklep ontstaat. De eerste successen van deze formule hebben er ook al toe geleid dat de bio-absorbeerbare polymeren waar Xeltis’ hartkleppen van zijn gemaakt, nu ook worden gebruikt voor de vorming van bloedvaatjes.
Iedereen kent wel iemand die een keer gedotterd is of een omleiding van de dichtgeslibde bloedvaten rondom het hart heeft gehad, zegt mede-oprichter en Chief Technology Officer Martijn Cox. “Dat soort operaties worden per jaar wereldwijd miljoenen keren gedaan. De procedure is dan dat een of twee bloedvaten uit eigen been van de betreffende patiënt worden gebruikt. Dat been moet daarvoor dus open en dat geeft littekens en ongemak. Die vaatjes gaan na verloop van tijd vaak toch weer dichtzitten. We hebben daar nu een alternatief voor bedacht op basis van onze technologie. Er groeit dan nieuw patiënt-eigen weefsel in dat kunst-bloedvaatje, dat langzaamaan de taken weer overneemt. En waar normaal gesproken het probleem is dat zich materiaal gaat afzetten tegen de wanden van die superkleine vaatjes waardoor het vat weer dichtslibt, zie je met onze biocompatiebele materialen veel betere resultaten.”
Wie het over hartklep-operaties heeft, kan ook niet om Philips heen. Het bedrijf dat ruim honderd jaar geleden Eindhoven op de kaart zette, heeft inmiddels een succesvolle transformatie afgerond en is nu wereldleider op het gebied van de meest ingewikkelde medische apparatuur. Dat gaat van CT-scanners via systemen voor thuismonitoring en anti-snurkbanden tot technologie voor minimaal invasief opereren - ook wel 'opereren zonder snijden' genoemd. Daarmee is zelfs mogelijk om een hartklep te vervangen met behulp van een klein slangetje dat via je lies wordt ingebracht. De artsen zien wat ze doen doordat elk detail van het binnenste van de patiënt in 3D zichtbaar is voor de behandelend artsen.
Thuismonitoring en ehealth zijn het werkterrein van Brabantse starters, onderzoeksinstellingen én gevestigde bedrijven. Waar Philips zich richt op de grote systemen en Holst Centre - de werkplek van TNO en Imec op de High Tech Campus - vooral focust op R&D, zijn start-ups als Recover@Home en Mentech bezig met specifieke niches in het speelveld. De eerste heeft een systeem voor thuisrevalidatie van ex-coronapatiënten gebouwd, de ander ontwikkelt de HUME, een systeem voor het meten van real-time stress en emoties bij kwetsbare mensen, bijvoorbeeld in zorginstellingen. Doel is om hiermee de kwaliteit van leven en het geluk van deze mensen te verbeteren.
Het Mentech-systeem bestaat uit een armband met ingebouwde elektronica en sensoren om fysiologische gegevens zoals hartslag, huidgeleiding, huidtemperatuur en acceleratie te meten. Daaraan gekoppeld is een data-analyseplatform om deze metingen te vertalen naar stressniveaus en andere emoties. De eerste versie van het systeem is ontworpen voor het herkennen van stressopbouw bij mensen met onbegrepen gedrag, zoals mensen met een ernstige verstandelijke beperking of dementie.
Op het snijvlak van medtech en farma bevindt zich Glycostem Therapeutics, net als BioConnection gevestigd op Pivot Park. CEO Troels Jordansen prijst de omstandigheden en het netwerk op deze campus. “Onze faciliteiten op Pivot Park helpen ons die doelen te bereiken. We maken hier deel uit van een traditie en een gemeenschap die begrijpt wat we doen. En onze medewerkers kunnen leren van andere bedrijven.” Glycostem heeft een celtherapie ontwikkeld die de genezing van sommige kankersoorten binnen bereik moet brengen.
De therapie is gericht op de ontwikkeling van Natural Killer cellen (NK cellen) die afgeleid zijn van stamcellen afgeleid en “de nieuwe ster in het domein van de cellulaire immuuntherapie” vormen. De kern van de oplossing: de inzet van goede cellen om daarmee slechte cellen in het lichaam te bestrijden. Voorlopig ligt de focus op twee specifieke bloedkankers. Als die stap met succes is gezet, volgt ook de strijd tegen tumoren. Eind 2020 zijn de eerste patiënten behandeld. Jordansen: “Dit is wat ons allemaal drijft: patiënten zien voortleven, die anders misschien zouden zijn overleden.”
Jordansens drive vat goed samen waarom Brabant zich heeft ontwikkeld tot de hotspot in life sciences en health. De structurele aandacht voor R&D levert een technologische voorsprong op die wordt versterkt door missiegedreven ondernemerschap en een constante drang tot samenwerken.
Met één druk op de knop kopieer je gratis de volledige tekst van dit verhaal
