Vincent van Gogh en Brabant zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Frank van den Eijnden, de man achter Van Gogh Brabant, over zijn fascinatie voor Van Gogh.
Vincent van Gogh en Brabant zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het jongetje uit Zundert groeide uit tot een wereldbekende kunstenaar die zijn sporen zou nalaten. Nu, 165 jaar na zijn geboorte, is Van Gogh nog altijd een onverwoestbare inspiratiebron voor kunstenaars, designers en ondernemers. Zeker ook voor Frank van den Eijnden, de man achter de samenwerkingsverbanden Van Gogh Brabant en Van Gogh Europe. “Al sinds mijn jeugd heeft de kunstenaar een speciaal plekje in mijn hart.”
Van den Eijnden speelde tijdens zijn jeugd bij de basketbalclub in Beek en Donk. De spelers van een club uit Praag wilden tijdens een bezoek aan zijn club naar Nuenen. Daar woonde en werkte de kunstenaar van 1883 tot 1885. “Ik had geen idee”, aldus Van den Eijnden. “Op een steenworp afstand van ons eigen dorp had Van Gogh gewoond, en ik wist er niets van. Ik bleek niet de enige.”
Vincent wordt op 30 maart 1853 geboren in Zundert, als zoon van de dominee. In de dorpspastorie groeit hij beschermd op. Hij is anders: een protestants kind in een overwegend katholieke gemeenschap, dat niet naar school gaat, maar thuis onderwijs krijgt. Precies op de plek van zijn geboortehuis staat nu het Vincent van Gogh Huis. Je waant je door middel van de digitale hoor- en kijkbeleving in de huiskamer van de Van Goghs en ontdekt wat hem bezighield. Ook de tuin waar Vincent als kind speelde, is te bezoeken. Om de hoek is de kerk waar zijn vader preekte en waar het grafje van zijn oudere broer en naamgenoot ligt.
Tegenwoordig is Nuenen een waar openluchtmuseum rondom Van Gogh. Vanuit museum Vincentre kun je een wandeling maken of route fietsen langs 21 gebouwen, objecten en plekken in het landschap die Van Gogh schilderde. Je loopt – of fietst over het bijzondere Van Gogh Roosegaarde-fietspad – in de voetsporen van de grote meester. In het centrum ervaar je hoe Vincent in Nuenen leefde en werkte. De verhalen over hem, de brieven die hij schreef en zijn schilderijen zijn hier te zien. Door het gebruik van audiovisuele technieken word je ondergedompeld in de tijd van Vincent van Gogh.
Het is een van de plekken waarmee Van den Eijnden Van Gogh en Brabant internationaal op de kaart heeft gezet. “Ze moesten in Nuenen tijdens het Van Gogh-jaar in 2015 Dixi-toiletten plaatsen voor al die bussen vol Amerikanen en Japanners.”
Het themajaar was een succes, zo wezen de landelijke cijfers uit: 1,7 miljoen bezoekers, van wie een miljoen uit het buitenland. Tijdens een verblijf van minimaal twee dagen gaven ze gemiddeld € 505 uit. In totaal leverde het Van Gogh-jaar zo’n € 500 miljoen op. De samenwerkende partijen rondom Van Gogh grepen het succes aan om de ambities te verhogen. De Van Gogh Heritage Centres in Nuenen, Etten-Leur en Zundert bouwen nu aan een nieuwe museale inrichting. Samen met de Van Gogh tentoonstelling in Het Noordbrabants Museum in 2019 moet dit het bezoek aan Brabant een nieuwe impuls geven.
Daarnaast is het streven om samen met Van Gogh Europe het European Cultural Heritage Label te bemachtigen. Dit is een initiatief van de Europese Unie om cultureel erfgoed dat wordt beschouwd als landmark in de totstandkoming van het Europa van vandaag, te promoten. Met dat label op zak kan Brabant mee profiteren van de sterke toename van internationaal bezoek aan Nederland.
Op 13-jarige leeftijd wordt Vincent ‘op kost’ in Tilburg gestuurd om daar aan de Rijks-HBS, in het voormalige paleis van Koning Willem II, naar school te gaan. Van september 1866 tot maart 1868 krijgt hij hier zijn eerste tekenlessen. Hij maakt er zijn eerste tekening van twee boeren leunend op een schep. Op de plek waar hij op school zat, kun je nu Vincents Tekenlokaal bezoeken. In het klaslokaal van toen ervaar je hoe de jongen zijn eerste serieuze tekenlessen kreeg van leermeester Constant Huijsmans.
Drie jaar na het Van Gogh-jaar kijkt Van den Eijnden – als programmamanager bij VisitBrabant, directeur van Van Gogh Brabant en voorzitter van Van Gogh Europe – nog steeds door de Van Gogh-bril. “Als ik ergens voor ga, ga ik er helemaal voor. Als echte Brabander is Brabant het vertrekpunt voor mijn missie.”
Wat die missie is? “Het erfgoed van Van Gogh doorgeven aan volgende generaties en meer internationale bezoekers verleiden langer in Brabant te verblijven. We hebben 39 gebouwen en locaties kunnen uitroepen tot Van Gogh Monumenten. Met Van Gogh Europe willen we deze methodiek ook toepassen in België en Frankrijk. En in Londen, ook daar heeft Van Gogh een tijdje gezeten. De eigenaar van het pand waar de schilder verbleef heeft plannen voor een artist in residence.”
Na omzwervingen in Londen en Parijs en pogingen om kunsthandelaar, onderwijzer en predikant te worden, trekt Vincent (nu 28) in maart 1881 voor een half jaar in bij zijn ouders. Die zijn inmiddels verhuisd naar de pastorie in Etten. Het wordt een kantelpunt in zijn leven. Vincent gaat steeds serieuzer tekenen, werkt dag en nacht. Een aantal ingrijpende gebeurtenissen doen hem beseffen dat hij zich in zijn keuzes altijd liet leiden door anderen. Hij keert het geloof min of meer de rug toe en besluit zijn droom om kunstenaar te worden na te jagen. In Etten laat hij zich voor het eerst registreren als kunstschilder.
Van Gogh Europe is volgens Van den Eijnden een netwerkorganisatie om kennis uit te wisselen en om het werk en het leven van Vincent gezamenlijk uit te dragen in Europa, Azië en Amerika. “Duurzaam samenwerken op Europees niveau zorgt voor draagvlak voor het Van Gogh-erfgoed”, zegt hij. “In Brabant hebben we nu vijf locaties die interessant zijn voor Van Gogh-liefhebbers: het Vincent van Gogh Huis in Zundert, Vincents Tekenlokaal in Tilburg, de Van Gogh Kerk in Etten-Leur, museum Vincentre in Nuenen en het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch. Hoe meer bezoekers naar deze locaties komen, hoe beter het is voor Brabant en het draagvlak voor het in standhouden van de culturele voorzieningen.
Overigens is Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch de enige locatie in Zuid-Nederland waar originele Van Goghs hangen. Onder de twaalf schilderijen bevinden zich ‘Spittende boerin’, het onlangs verworven ‘Stilleven met flessen en schelp’, ‘De tuin van de pastorie te Nuenen’ en ‘De Collse watermolen’. Dit laatste schilderij is een van de 39 beschermde Van Gogh Monumenten. Die zijn belangrijk voor de Brabantse cultuur, maar zeker ook voor de vrijetijdseconomie, natuur en landschap, branding en internationale profilering van de regio.
Vincent woont vanaf december 1883 – hij is dan 30 – voor een periode van twee jaar in Nuenen, de nieuwe woonplaats van zijn ouders. Hij legt zich daar volledig toe op het schilderen. Zijn liefdesrelatie loopt er op de klippen door toedoen van zijn zussen. Niet lang daarna overlijdt zijn vader. Dwars door alles heen blijft Vincent gepassioneerd schilderen. Hij maakt in Nuenen een kwart van zijn totale oeuvre. Geïnspireerd door de natuur en de eenvoudige mens, resulteren zijn experimenten uiteindelijk in ‘De aardappeleters’, zijn eerste meesterwerk.
Met Van Gogh Brabant en Van Gogh Europe wil Van den Eijnden letterlijk en figuurlijk grenzen verleggen. Net zoals Vincent van Gogh dat deed. “Je ziet nog steeds dat veel Brabantse makers de grens overgaan. Niet alleen omdat kunst geacht wordt grensoverschrijdend te zijn, maar ook omdat het Brabantse podium niet altijd genoeg ruimte biedt. Zo ook onze mondiaal meest geroemde en grensverleggende kunstenaar Vincent van Gogh. Hij ging in de laatste jaren van zijn leven de grens over om te kunnen groeien in zijn kunstenaarschap. Uiteindelijk moeten we in Brabant het klimaat scheppen dat je daarvoor de provincie niet meer hoeft te verlaten.”
In de loop van 1885 gaat Vincent naar de kunstacademie van Antwerpen. Nog geen half jaar later reist hij door naar Parijs, waar zijn broer Theo woont. Vincent houdt het hectische stadsleven twee jaar vol. Begin 1888 settelt hij zich in Arles, in de Provence. Met een kunstenaarskolonie in gedachten huurt hij vier kamers in het ‘gele huis’ aan de Place Lamartine. Paul Gauguin is de enige kunstenaar die bij hem komt wonen. De spanningen tussen de twee lopen zo hoog op, dat Vincent op een avond zijn linkeroor afsnijdt en in een psychiatrische inrichting belandt. In een jaar tijd maakt hij er ongeveer 150 schilderijen. Medio 1890 verlaat hij de inrichting en vertrekt naar Auvers-sur-Oise, waar al meer kunstenaars wonen. Zijn ziekte en de (financiële) onzekerheid over de toekomst worden hem uiteindelijk fataal. Op 27 juli 1890 loopt hij een korenveld in en schiet zichzelf met een pistool in de borst. Twee dagen later overlijdt hij aan zijn verwondingen. Hij laat ruim 850 schilderijen en bijna 1.300 werken op papier na.
Met één druk op de knop kopieer je gratis de volledige tekst van dit verhaal
